Situata e papritur që kaploi botën dimrin e shkuar e me të cilën po bashkëjetojmë ende, përveçse i detyroi njerëzit të përshtateshin me një mënyrë të re jetese, riktheksoi dallimet midis shtresave të ndryshme të shoqërisë, ku grupet më të brishta u përballën me vështirësi të shtuara. Personat me aftësi ndryshe, përfshirë këtu fëmijët, janë duke hasur sfida të reja në veprimtarinë e tyre të përditshme. Për këtë kategori shoqërore, një stil kufizues jetese dhe mungesa e qasjes në shërbimet mbështetëse dhe trajnuese falas (ose me kosto të përballueshme), shpeshherë nënkupton kthim pas.

Kjo për shkak se fëmijët që ndiqen nën kujdesin e institucioneve apo qendrave të ndryshme të kujdesit, trajtohen nga profesionistë të fushës, që i ndihmojnë ata/ato të krijojnë një rutinë të posaçme, bazuar në programe të specializuara. Ndërprerja e këtyre trajtimeve, në disa raste, ka rezultuar në regres.

“Problemi i efekteve të pandemisë te këta fëmijë është shkëputja e tyre nga programi i nisur dhe më tej, izolimi në shtëpi. Një tjetër trajtim prej prindërve, krahasimisht me atë që kishim arritur, solli përmbysjen e të gjithë punës së kryer”, rrëfen Ersilda Sina, edukatore për fëmijët me aftësi ndryshe në Tiranë.

Sipas saj, periudhë e vështirë për këta fëmijë nuk ka qenë vetëm karantina, por edhe koha e hapjes graduale të vendit dhe rifillimi i aktivitetit normal të jetës, me masa profilaktike të shtuara. Mbajtja mbyllur për një kohë të gjatë, solli ndryshime në sjellje dhe krijoi mungesën e elasticitetit social te këta fëmijë, çka ndikoi negativisht në ripërshtatjen e tyre tek aktivitetet edukative të mëparshme. Megjithatë, në rastin e një karantinimi të dytë, znj. Sina sheh si zgjidhje të vetme bashkëpunimin e ngushtë me prindërit e tyre.

“Gjatë kësaj kohe kemi zgjedhur të kemi një komunikim të shtuar me prindërit, si një mënyrë për t’i bindur ata, që fëmijët t’i nënshtrohen detyrave dhe programeve të veçanta, që i kontribuojnë zhvillimit të tyre, si në kopësht, ashtu edhe jashtë tij. Gjithsesi, kjo do të jetë e vështirë nëse vendi hyn sërish në izolim”, pohon ajo.

Megjithatë, personat me aftësi ndryshe ndeshen me sfida të shumta edhe në kohë normale, duke filluar nga vështirësia (ndonjëherë pamundësia) në qasjen e infrastrukturës publike e deri te paragjykimet dhe diskriminimi i shoqërisë mbi ta, (bazuar në një studim të kryer rreth dy vite më parë nga World Vision Albania dhe Save the Children Albania).

Rëndom, këta fëmijë vijnë nga familje të varfra dhe kujdesi i veçantë që u nevojitet, kërkon praninë e së paku, një kujdestari/eje në shtëpi që zakonisht, qëllon të jetë prindi i tyre ose një tjetër person i afërt i familjes.

Por, prindërit dhe kujdestarë/et e tjera janë përballur edhe me vështirësitë e ruajtjes së vendit të punës dhe të tjera përgjegjësi, teksa në të njëjtën kohë përpiqeshin të ruanin mbarëvajtjen e shëndetit të fëmijëve.

“Sfidat kanë qenë të varura nga çdo fazë e pandemisë. Për shembull, faza e shtetrrethimit ka qenë ndoshta më e vështira, sepse erdhi papritur e papandehur dhe prindërve iu desh, që të reagonin shpejt duke u përpjekur të krijonin menjëherë një rutinë të re, që së paku t’i mbanin sa më të angazhuar e pa shumë strese, vogëlushët.

Megjithatë, duhet kuptuar se ndalimi deri edhe i shëtitjeve në ajër të pastër, ka provokuar sjellje të padëshirueshme dhe e ka intensifikuar stresin, në mënyrë të veçantë, jo vetëm te fëmijët në moshë të rritur, por edhe te grupmoshat e tjera të kësaj kategorie”, shprehet Emanuela Pepkola Zaimi, themeluese e fondacionit Down Syndrome Albania.

Për Emanuelën, vështirësi të mëdha ka pasur procesi i shpjegimit të situatës aktuale, kryesisht te fëmijët me një zhvillim të ngadaltë.

 

“Një situatë kaq e ndërlikuar, e re dhe e paqartë plotësisht edhe për pjesën dërrmuese tonën, veçanërisht në fillim, ka qenë tejmase sfiduese për t’ia përkthyer në një gjuhë të thjeshtëzuar dhe bindëse këtyre fëmijëve. Më pas, me rifillimin e kopshteve dhe shkollave theksimi i rëndësisë së mbajtjes së maskës apo të shpjeguarit e distancimit fizik në publik, përfshirë shokët dhe shoqet e klasës, ka qenë vështirësi më vete”, vijon ajo duke e vënë theksin te ndryshimet e shpeshta të rutinës.

“Nga ana tjetër, zhvillimi i mësimit online, edhe sipas raportit të vetë Ministrisë së Arsimit, ka rezultuar i pamundur për 99% të fëmijëve me aftësi ndryshe, qoftë përsa i përket qasjes në këtë metodë mësimi, duke qenë se pjesa e konsiderueshme e këtyre fëmijëve nuk gëzojnë kompjuterë apo mjete të tjera elektronike, që mund t’u vinin në ndihmë, për shkak të gjendjes së pamundur ekonomike; qoftë përsa i përket të kuptuarit të mësimeve, për atë grusht që pati privilegjin t’i ndiqte të gjitha lëndët”, përfundon znj. Pepkola Zaimi.

Aktualisht, Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, ka marrë vendimin për ta gërshtuar zhvillimin e mësimit në institucionet arsimore, duke ndërthurur mësimin online me mësimin në klasë çka nuk i përmirëson problemet e mëhershme, por kundrejt tyre, sjell të tjera sfida dhe vështirësi. Gjithashtu, mbetet për t’u theksuar fakti se asnjë nga këto grupe të prekura në mënyrë të drejtpërdrejtë, nuk kanë qenë të përfshira në debatin publik në Shqipëri gjatë kësaj periudhe.

Ngërçet që këta fëmijë hasin, janë thelluar më tej, nëse marrim parasysh edhe pamundësinë e tyre, për të pasur qasje në shërbimet shëndetësore. Kontrollet mjekësore rutinore janë të domosdoshme për një pjesë të mirë tyren.

“Ka pasur raste të fëmijëve, që u është nevojitur ndërhyrja kirurgjikale apo të tjera shërbime mjekësore dhe që kanë mbetur pa i kryer ato.”

“Të gjendur përpara problemeve të këtilla, prindërit jo pak herë, kanë rënë në dëshpërim. Ne si fondacion, duke mos pasur rrugë tjetër, u detyruam që shërbimin terapeutik ta vazhdonim online, në një kohë kur prindërit e këtyre fëmijëve, kryesisht nënat, u detyruan të luanin edhe rolin e terapeutistes me të vegjëlit e tyre”, rrëfen znj. Pepkola Zaimi.

Prej fillimit të pandemisë e deri më tash, organizata të ndryshme botërore për të drejtat e fëmijëve si UNICEF, Save the Children, World Vision, International Bureau for Children’s Rights etj. kanë theksuar rëndësinë e kujdesit të veçantë ndaj fëmijëve gjatë kësaj periudhe dhe sidomos, barrën e roleve, që u janë mveshur prindërve të fëmijëve me aftësi ndryshe. Edhe njëherë, reagimi i institucioneve shtetërore në Shqipëri i ka lënë në baltë qytetarë/et më nevojtare të saj.