A DUHET TA SHOHIM EDHE NJËHERË FILMIN “PHILADELPHIA”?

ERION GJATOLLI

Erion Gjatolli është përkthyes dhe studiues i gjuhës dhe kulturës italiane. Ai ka përfunduar studimet e larta për Gjuhë të Huaja në Universitetin e Tiranës dhe menjëherë më pas është specializuar në Studime Kulturore Globale në Universitetin Jean Moulin të Lionit. Prej vitesh punon si analist i çështjeve politike dhe medias pranë organizatave ndërkombëtare në Tiranë.

 

<< Mendoja se dashuria do të më mbronte, se  ishte mbrojtja më e mirë. Mendoja se asgjë e keqe nuk mund të vinte nga dashuria. >> 

                           “Ethe”, Jonathan Bazzi, 2019

 

 

 

Gjatë valës së parë të COVID-19, të prekurit me HIV/AIDS u përballën me rrezikun e ndërprerjes së terapisë, gjobave ose ekspozimit të patologjisë së tyre. Muaj më vonë, në kulmin e valës së dytë, autoritetet nuk kanë parashikuar asnjë masë për të shmangur vështirësitë që ndeshën të sëmurët kronikë. 

Ndërkohë që emergjenca e COVID-19 risolli në vëmendje betejën e vjetër me virusin HIV, tkurrja e (vetë)përfaqësimit të njerëzve sieropozitivë nxjerr në pah edhe sot mbijetesën e paragjykimeve dhe stigmatizimit.

 

HIV/AIDS në Shqipëri: raste të pakta, por numërimi kishte ndaluar edhe përpara pandemisë


“Unë vetë e mora vesh që kisha HIV/AIDS në telefon edhe pse komunikimi telefonik nuk lejohet, pasi duhet kryer nga një mjek në prani të një psikologu. Testi duhet përsëritur, por rreziku i informimit kësisoj është që personi të mos paraqitet më”, – rrëfen Mandi historinë e tij të disa viteve më parë.  

Rast i izoluar ose sinekdokë e një sistemi shëndetësor ende të papërgatitur për Sindromën e Pamjaftueshmërisë Imunitare të Fituar, historia më sipër është vetëm një nga rastet e shumta të vështirësive që hasin personat sieropozitivë Shqipëri. 

 

Prej vitit 1993, kur është evidentuar rasti i parë, Shqipëria numëron 1,298 persona që jetojnë me HIV/AIDS, 72% e të cilëve janë meshkuj dhe 28% janë femra. Statistikat konfirmojnë se transmetimi ndodh kryesisht në rrugë seksuale, në 95% të rasteve. Ndonëse ecuria nga viti në vit është në rritje, shtimi i rasteve të diagnostifikuara shpjegohet në veçanti me rritjen e numrit të testimeve. Shqipëria mbetet një vend me prevalencë të ulët të infeksionit, me 0.046% të popullsisë. 

 

Të dhënat e mësipërme janë zyrtare, por nuk thonë gjithë të vërtetën, pasi raportimi i autoriteteve shëndetësore ndalet në muajin nëntor 2019. Nga atëherë, për shkak të krizave të njëpasnjëshme të tërmetit dhe pandemisë, boshllëku statistikor rrezikon ta cenojë edhe më tej gjendjen e të prekurve. Kur nuk numërohen më rastet, harrohen edhe njerëzit. Pasoja e parë e gjendjes së jashtëzakonshme,  në të cilën ndodhemi tashmë prej një viti.

 

Izolim më i rrezikshëm
  

Kufizimet e lëvizjeve, që shoqëruan valën e parë të pandemisë së COVID-19 në Shqipëri shkaktuan një sërë vështirësish, për të gjithë të sëmurët kronikë. Për të prekurit me HIV/AIDS, vështirësia e parë ishte sigurimi i terapisë.

 

“Në radhë të parë, problemi kryesor ka qenë i lidhur me sasinë e ilaçeve. Ndryshe nga udhëzimet e OBSH-së, që rekomandonin shpërndarjen e një sasie për 60 ose 90 ditë, në Shqipëri ilaçet janë dhënë vetëm për 30 ditë”, thotë Genti në një komunikim tërësisht anonim që vërteton stigmën dhe barrën shtesë të sëmundjes. 

 

Ai thekson gjithashtu kohën e kufizuar të autorizimeve, për të dalë nga banesa ose qyteti. Ashtu si shumë shërbime të tjera, trajtimi i personave me HIV/AIDS është i centralizuar. Përkatësisht, ekziston vetëm një qendër që ofron shërbime në spitalin “Nënë Tereza”, pranë Shërbimit të Sëmundjeve Infektive. Për dy muaj, ndërprerja e transportit dhe autorizimet me intervale tejet të shkurtra kohore e bënin të pamundur për shumë pacientë marrjen e shërbimit.

“Procedura e autorizimit në portalin e-Albania ishte e paqartë dhe e vështirë”, – konfirmon edhe Eno. “Mbi të gjitha problem ishte orari, i kufizuar vetëm në harkun kohor 05-08 dhe 12-13. Nëse udhëtoje nga çdo qytet tjetër drejt Tiranës, ishte e pamundur të mbaroje punë në kohë”, vazhdon ai, duke sugjeruar edhe disa alternativa lehtësisht të realizueshme për shmangien e situatave të tilla. 

“Mjaftonte që ilaçet të jepeshin jo për një por për 2-3 muaj, pa e detyruar një person me HIV/AIDS të diagnostikuar rishtazi, me imunitet të ulët ose sëmundje bashkëshoqëruese, që të shkonte çdo muaj në spitalin infektiv, në mes të një pandemie, për të tërhequr ilaçet. Mjekimet mund të shpërndaheshin nga personeli ose edhe të dërgoheshin me postë.” E thënë edhe më thjeshtë, çdo zgjidhje do të kishte qenë më e pranueshme e ndoshta më jetëdhënëse, sesa të mos bëhej asgjë.

 

Në të vërtetë, rregullat për autorizimet shëndetësore lejonin lëvizje edhe më të gjata, por detyrimi për të treguar dhe vërtetuar patologjinë përpara forcave të rendit nënkupton edhe shkeljen e privatësisë. Përpos konfidencialitetit të çdo diagnoze, stigma dhe diskriminimi që ende shkaktojnë sëmundje si HIV/AIDS, e kanë cenuar edhe më tej shëndetin e të prekurve. 

 

Mbi të gjitha, gjatë gjithë periudhës së pandemisë mbizotëron heshtja dhe mosveprimi i  autoriteteve mbi garantimin e shërbimeve apo informacionin, mbi shkallën e rrezikut dhe implikimet mes COVID-19 dhe HIV/AIDS. 

 

HIV/AIDS dhe COVID-19: urgjenca të ngjashme, paragjykime të vjetra

 

Tridhjetë vjet më parë, virusi HIV/AIDS pati shkaktuar qindramijëra vdekje në botë, duke prekur më shpesh homoseksualët. Kaq mjaftoi që shumë shpejt të përhapej edhe ideja e “sëmundjes gej”. Me kalimin e kohës u prekën në masë më të gjerë afro-amerikanët e më pas viktimat u shndërruan në miliona, duke përfshirë burra, gra dhe fëmijë në të gjithë botën. Injoranca e diktuar nga homofobia dhe racizmi bënë, që reagimi nga njerëzit dhe autoritetet të vononte.

 

Edhe sot, në kulmin e një emergjence shëndetësore dhe sociale, Presidenti i SHBA-së Donald Trump e ka quajtur COVID19 një “virus kinez”, duke risjellë në skenë paragjykime të dëmshme që rrezikojnë të kenë pasoja të rënda për shëndetin e të gjithëve. Shtresat më vulnerabël të shoqërisë mbeten, sërish ato më të prekurat. Në situatën aktuale, me vëmendjen e monopolizuar nga COVID19, autoritetet në shumë vende të botës kanë lënë në hije të gjithë të sëmurët kronikë, që kanë nevojë për kura dhe ilaçe periodike, ndërkohë që shpresa për një vaksinë të suksesshme sërish rrezikon te ndjekë të njëjtat logjika klasore.

 

Krahas paralelizmave të shpeshta që janë vendosur gjithë këto muaj mes dy sëmundjeve virale, sfida e sotme është që, në njërën anë, emergjencat e reja të mos ndërpresin përpjekjet për ndërgjegjësimin dhe përmirësimin e mëtejshëm të kushteve të jetesës për personat sieropozitivë. Në anën tjetër, nëse cilësia e kurave të HIV/AIDS ende varet nga investimi në shëndetësi i shteteve përkatëse (jo, kurat që përdoren në Shqipëri nuk janë të njëjta me ato që përdoren në Perëndim), nuk duhet të lejohet që edhe kurat për COVID19 të mos jenë të njëjta apo njëlloj të aksesueshme për të gjithë.

 

Përfaqësim i tejkaluar,

vetëpërfaqësim i vonuar

 

“Kur i thashë vëllait që isha sieropozitiv, – më tregon një mik i njohur së fundmi gjatë takimeve për këtë artikull, – “m’u përgjigj: tani na duhet të shohim edhe një herë filmin “Philadelphia”.

Por shumë gjëra kanë ndryshuar nga disa portretizime kinematografike tashmë të vjetëruara. Sot, me terapinë e duhur, pritshmëria e jetës për njerëzit që jetojnë me HIV/AIDS është e njëjtë me çdo individ të shëndetshëm.

 

Megjithatë, prej disa dekadash, që kur terapitë antiretrovirale sprapsën urgjencën, duket sikur kjo temë është lënë disi në harresë, nga pikëpamja sociale, mediatike apo estetike. Të flasësh për HIV/AIDS do të thotë të trajtosh argumente ende të parehatshme, si seksualiteti e më pas edhe stigma. 

Paradoksalisht, përfaqësimi sot duket më i rrallë se disa dekada më parë, madje narracioni shpesh mbetet në dorë të sieronegativëve, nga gazetaria te kinematografia apo fushatat sensibilizuese. Rrjedhimisht, përfaqësimi rrezikon të mbetet peng i një këndvështrimi që bën të vetat shumë nga stereotipet e së shkuarës. 

 

Në këtë pikëvështrim nuk është e nevojshme, që t’i rikthehemi një filmi si “Philadelphia” sepse realiteti i sotëm është shumë herë më i mirë se ai i viteve ‘90. Më shumë se sëmundje, sot HIV/AIDS është stigmë sociale. Prandaj është e domosdoshme, që të normalizojmë edhe në shoqëri atë, që mjekësia e ka nën kontroll prej kohësh. Padija e njerëzve dhe indiferenca e institucioneve mund të vrasin më shumë se virusi.

KTHEHU NË KRYE TË FAQES

ERION GJATOLLI

Erion Gjatolli është përkthyes dhe studiues i gjuhës dhe kulturës italiane. Ai ka përfunduar studimet e larta për Gjuhë të Huaja në Universitetin e Tiranës dhe menjëherë më pas është specializuar në Studime Kulturore Globale në Universitetin Jean Moulin të Lionit. Prej vitesh punon si analist i çështjeve politike dhe medias pranë organizatave ndërkombëtare në Tiranë.

A DUHET TA SHOHIM EDHE NJËHERË FILMIN “PHILADELPHIA”?

 

<< Mendoja se dashuria do të më mbronte, se  ishte mbrojtja më e mirë. Mendoja se asgjë e keqe nuk mund të vinte nga dashuria. >> 

                           “Ethe”, Jonathan Bazzi, 2019

 

 

 

Gjatë valës së parë të COVID-19, të prekurit me HIV/AIDS u përballën me rrezikun e ndërprerjes së terapisë, gjobave ose ekspozimit të patologjisë së tyre. Muaj më vonë, në kulmin e valës së dytë, autoritetet nuk kanë parashikuar asnjë masë për të shmangur vështirësitë që ndeshën të sëmurët kronikë. 

Ndërkohë që emergjenca e COVID-19 risolli në vëmendje betejën e vjetër me virusin HIV, tkurrja e (vetë)përfaqësimit të njerëzve sieropozitivë nxjerr në pah edhe sot mbijetesën e paragjykimeve dhe stigmatizimit.

 

HIV/AIDS në Shqipëri: raste të pakta, por numërimi kishte ndaluar edhe përpara pandemisë


“Unë vetë e mora vesh që kisha HIV/AIDS në telefon edhe pse komunikimi telefonik nuk lejohet, pasi duhet kryer nga një mjek në prani të një psikologu. Testi duhet përsëritur, por rreziku i informimit kësisoj është që personi të mos paraqitet më”, – rrëfen Mandi historinë e tij të disa viteve më parë.  

Rast i izoluar ose sinekdokë e një sistemi shëndetësor ende të papërgatitur për Sindromën e Pamjaftueshmërisë Imunitare të Fituar, historia më sipër është vetëm një nga rastet e shumta të vështirësive që hasin personat sieropozitivë Shqipëri. 

 

Prej vitit 1993, kur është evidentuar rasti i parë, Shqipëria numëron 1,298 persona që jetojnë me HIV/AIDS, 72% e të cilëve janë meshkuj dhe 28% janë femra. Statistikat konfirmojnë se transmetimi ndodh kryesisht në rrugë seksuale, në 95% të rasteve. Ndonëse ecuria nga viti në vit është në rritje, shtimi i rasteve të diagnostifikuara shpjegohet në veçanti me rritjen e numrit të testimeve. Shqipëria mbetet një vend me prevalencë të ulët të infeksionit, me 0.046% të popullsisë. 

 

Të dhënat e mësipërme janë zyrtare, por nuk thonë gjithë të vërtetën, pasi raportimi i autoriteteve shëndetësore ndalet në muajin nëntor 2019. Nga atëherë, për shkak të krizave të njëpasnjëshme të tërmetit dhe pandemisë, boshllëku statistikor rrezikon ta cenojë edhe më tej gjendjen e të prekurve. Kur nuk numërohen më rastet, harrohen edhe njerëzit. Pasoja e parë e gjendjes së jashtëzakonshme,  në të cilën ndodhemi tashmë prej një viti.

 

Izolim më i rrezikshëm
  

Kufizimet e lëvizjeve, që shoqëruan valën e parë të pandemisë së COVID-19 në Shqipëri shkaktuan një sërë vështirësish, për të gjithë të sëmurët kronikë. Për të prekurit me HIV/AIDS, vështirësia e parë ishte sigurimi i terapisë.

 

“Në radhë të parë, problemi kryesor ka qenë i lidhur me sasinë e ilaçeve. Ndryshe nga udhëzimet e OBSH-së, që rekomandonin shpërndarjen e një sasie për 60 ose 90 ditë, në Shqipëri ilaçet janë dhënë vetëm për 30 ditë”, thotë Genti në një komunikim tërësisht anonim që vërteton stigmën dhe barrën shtesë të sëmundjes. 

 

Ai thekson gjithashtu kohën e kufizuar të autorizimeve, për të dalë nga banesa ose qyteti. Ashtu si shumë shërbime të tjera, trajtimi i personave me HIV/AIDS është i centralizuar. Përkatësisht, ekziston vetëm një qendër që ofron shërbime në spitalin “Nënë Tereza”, pranë Shërbimit të Sëmundjeve Infektive. Për dy muaj, ndërprerja e transportit dhe autorizimet me intervale tejet të shkurtra kohore e bënin të pamundur për shumë pacientë marrjen e shërbimit.

“Procedura e autorizimit në portalin e-Albania ishte e paqartë dhe e vështirë”, – konfirmon edhe Eno. “Mbi të gjitha problem ishte orari, i kufizuar vetëm në harkun kohor 05-08 dhe 12-13. Nëse udhëtoje nga çdo qytet tjetër drejt Tiranës, ishte e pamundur të mbaroje punë në kohë”, vazhdon ai, duke sugjeruar edhe disa alternativa lehtësisht të realizueshme për shmangien e situatave të tilla. 

“Mjaftonte që ilaçet të jepeshin jo për një por për 2-3 muaj, pa e detyruar një person me HIV/AIDS të diagnostikuar rishtazi, me imunitet të ulët ose sëmundje bashkëshoqëruese, që të shkonte çdo muaj në spitalin infektiv, në mes të një pandemie, për të tërhequr ilaçet. Mjekimet mund të shpërndaheshin nga personeli ose edhe të dërgoheshin me postë.” E thënë edhe më thjeshtë, çdo zgjidhje do të kishte qenë më e pranueshme e ndoshta më jetëdhënëse, sesa të mos bëhej asgjë.

 

Në të vërtetë, rregullat për autorizimet shëndetësore lejonin lëvizje edhe më të gjata, por detyrimi për të treguar dhe vërtetuar patologjinë përpara forcave të rendit nënkupton edhe shkeljen e privatësisë. Përpos konfidencialitetit të çdo diagnoze, stigma dhe diskriminimi që ende shkaktojnë sëmundje si HIV/AIDS, e kanë cenuar edhe më tej shëndetin e të prekurve. 

 

Mbi të gjitha, gjatë gjithë periudhës së pandemisë mbizotëron heshtja dhe mosveprimi i  autoriteteve mbi garantimin e shërbimeve apo informacionin, mbi shkallën e rrezikut dhe implikimet mes COVID-19 dhe HIV/AIDS. 

 

HIV/AIDS dhe COVID-19: urgjenca të ngjashme, paragjykime të vjetra

 

Tridhjetë vjet më parë, virusi HIV/AIDS pati shkaktuar qindramijëra vdekje në botë, duke prekur më shpesh homoseksualët. Kaq mjaftoi që shumë shpejt të përhapej edhe ideja e “sëmundjes gej”. Me kalimin e kohës u prekën në masë më të gjerë afro-amerikanët e më pas viktimat u shndërruan në miliona, duke përfshirë burra, gra dhe fëmijë në të gjithë botën. Injoranca e diktuar nga homofobia dhe racizmi bënë, që reagimi nga njerëzit dhe autoritetet të vononte.

 

Edhe sot, në kulmin e një emergjence shëndetësore dhe sociale, Presidenti i SHBA-së Donald Trump e ka quajtur COVID19 një “virus kinez”, duke risjellë në skenë paragjykime të dëmshme që rrezikojnë të kenë pasoja të rënda për shëndetin e të gjithëve. Shtresat më vulnerabël të shoqërisë mbeten, sërish ato më të prekurat. Në situatën aktuale, me vëmendjen e monopolizuar nga COVID19, autoritetet në shumë vende të botës kanë lënë në hije të gjithë të sëmurët kronikë, që kanë nevojë për kura dhe ilaçe periodike, ndërkohë që shpresa për një vaksinë të suksesshme sërish rrezikon te ndjekë të njëjtat logjika klasore.

 

Krahas paralelizmave të shpeshta që janë vendosur gjithë këto muaj mes dy sëmundjeve virale, sfida e sotme është që, në njërën anë, emergjencat e reja të mos ndërpresin përpjekjet për ndërgjegjësimin dhe përmirësimin e mëtejshëm të kushteve të jetesës për personat sieropozitivë. Në anën tjetër, nëse cilësia e kurave të HIV/AIDS ende varet nga investimi në shëndetësi i shteteve përkatëse (jo, kurat që përdoren në Shqipëri nuk janë të njëjta me ato që përdoren në Perëndim), nuk duhet të lejohet që edhe kurat për COVID19 të mos jenë të njëjta apo njëlloj të aksesueshme për të gjithë.

 

Përfaqësim i tejkaluar,

vetëpërfaqësim i vonuar

 

“Kur i thashë vëllait që isha sieropozitiv, – më tregon një mik i njohur së fundmi gjatë takimeve për këtë artikull, – “m’u përgjigj: tani na duhet të shohim edhe një herë filmin “Philadelphia”.

Por shumë gjëra kanë ndryshuar nga disa portretizime kinematografike tashmë të vjetëruara. Sot, me terapinë e duhur, pritshmëria e jetës për njerëzit që jetojnë me HIV/AIDS është e njëjtë me çdo individ të shëndetshëm.

 

Megjithatë, prej disa dekadash, që kur terapitë antiretrovirale sprapsën urgjencën, duket sikur kjo temë është lënë disi në harresë, nga pikëpamja sociale, mediatike apo estetike. Të flasësh për HIV/AIDS do të thotë të trajtosh argumente ende të parehatshme, si seksualiteti e më pas edhe stigma. 

Paradoksalisht, përfaqësimi sot duket më i rrallë se disa dekada më parë, madje narracioni shpesh mbetet në dorë të sieronegativëve, nga gazetaria te kinematografia apo fushatat sensibilizuese. Rrjedhimisht, përfaqësimi rrezikon të mbetet peng i një këndvështrimi që bën të vetat shumë nga stereotipet e së shkuarës. 

 

Në këtë pikëvështrim nuk është e nevojshme, që t’i rikthehemi një filmi si “Philadelphia” sepse realiteti i sotëm është shumë herë më i mirë se ai i viteve ‘90. Më shumë se sëmundje, sot HIV/AIDS është stigmë sociale. Prandaj është e domosdoshme, që të normalizojmë edhe në shoqëri atë, që mjekësia e ka nën kontroll prej kohësh. Padija e njerëzve dhe indiferenca e institucioneve mund të vrasin më shumë se virusi.

error: Përmbajtja është e mbrojtur